Post from 1 februari 2025
Een oorsprong op het kruispunt van culturen
Op 2 februari viert Frankrijk een even spiritueel als heerlijk feest: Candlemas.
Een religieuze en heidense oorsprong
Het is een dag waarop familie en vrienden samenkomen en bergen pannenkoeken eten.
De term “Candlemas” komt van het Latijnse “festa candelarum”, wat “feest van de kaarsen” betekent. De kaarsen die tijdens de processies werden gezegend, werden mee naar huis genomen om het huis te beschermen en het kwaad af te weren, om ons eraan te herinneren dat Christus het licht van de wereld is.
Dit festival heeft zijn wortels in de heidense Romeinse rituelen van vruchtbaarheid en vernieuwing, met name de Lupercalia, die de terugkeer van het licht vierden als de lente naderde. Deze festiviteiten omvatten nachtelijke processies met fakkels, die de zuivering en bescherming van de komende oogst symboliseerden.
Tegelijkertijd vierden de Kelten Imbolc op 1 februari, een festival dat het begin van de lente markeerde en de godin Brigit eerde, die geassocieerd werd met licht en vruchtbaarheid. Boeren liepen met fakkels over de velden om de aarde te zuiveren voordat ze gingen zaaien en riepen zo de zegen van de velden en gewassen in.
Presentatie van Jezus in de Tempel
Naarmate het christendom zich verspreidde, nam de kerk vaak heidense tradities over en veranderde deze om de bekering van bevolkingsgroepen te vergemakkelijken. In 472 stelde paus Gelasius I Candlemas in als christelijk feest, waarbij heidense vieringen werden vervangen door de herdenking van de Presentatie van Jezus in de Tempel, veertig dagen na zijn geboorte. Bij deze gebeurtenis herkende de oude man Simeon Jezus als het “licht dat zich openbaart aan de naties”. Om deze erkenning te symboliseren werden processies met kaarsen georganiseerd waarin de gelovigen gezegende kaarsen droegen, die het licht van Christus voorstelden dat de wereld verlichtte.
De traditie om pannenkoeken te bakken met Kerstmis gaat terug tot de Middeleeuwen. Hun ronde vorm en gouden kleur doen denken aan de zon en symboliseren de terugkeer van het licht na de winter. Bovendien gebruikten boeren in deze tijd van het jaar het overtollige meel om crêpes te maken, een symbool van voorspoed voor het komende jaar.
Het ritueel van de gouden munt
Traditioneel wordt de eerste pannenkoek gebakken met een gouden munt in de hand, meestal een oude munt.
Als de pannenkoek goed in de pan terechtkomt, voorspelt dit voorspoed en geluk voor het komende jaar.
Sommige mensen plaatsen de gouden munt in de gebakken pannenkoek en leggen hem bovenop een kast, als symbool van bescherming voor het huis.
Een delicatesse in elke saus
Chandeleur is vooral een gastronomisch feest. Of je nu van zoete of hartige crêpes houdt, de mogelijkheden zijn eindeloos.
In Bretagne, het land van de crêpes bij uitstek, worden boekweitpannenkoeken bereid, belegd met ham, ei en kaas. Elders overheersen zoete flensjes: met suiker, jam, honing, chocolade of geflambeerd met Grand Marnier.
Chef-koks hernemen deze traditie ook graag met moderne, verfijnde crêpes. Denk aan een citroensoufflé crêpe of een nieuwe versie met praliné chantilly en geroosterde hazelnoten.
In de Elzas kun je zelfs genieten van crêpes gevuld met kirsch of gedroogd fruit.
Gebruiksvriendelijkheid op de eerste plaats
Chandeleur is een tijd voor delen en gezelligheid. Samen pannenkoeken bakken, ze vakkundig of onhandig opblazen en de geur die het huis vult, is een bron van geluk.
Het is een eenvoudige en warme manier om het jaar te beginnen, in een vrolijke en opgewekte sfeer.
Op jullie koekenpannen! En moge de eerste pannenkoek een voorbode zijn van geluk en succes in het nieuwe jaar.
Groundhog Day
In de Verenigde Staten is 2 februari niet gewijd aan Candlemas, maar aan een heel bijzonder feest: Groundhog Day. Deze gebeurtenis markeert symbolisch het einde van de winter en de opkomst van de marmotten uit hun winterslaap, hoewel het een beetje voorbarig is in termen van de natuurlijke kalender.
Oorsprong van de term “Groundhog
Het woord “groundhog” heeft zijn wortels in twee Engelse termen: ground en hog, een Keltische term voor varken, verwant aan het Welsh hwch en het Bretonse hoc’h (varken). Verrassend genoeg heeft dit woord geen directe link met varkens, maar verwijst het hier naar een knaagdier dat in het Engels bekend is onder een andere naam: de woodchuck. Woodchuck is een Engelse aanpassing van een woord uit de oorspronkelijke talen van Noord-Amerika. In tegenstelling tot wat je zou denken, heeft de naam woodchuck niets te maken met een bosdier, zoals de houtsnip.
De bosmarmot, een heel apart dier
De marmot die op deze dag gevierd wordt, staat in het Frans bekend als de marmotte d’Amérique, waarvan de wetenschappelijke naam Marmota monax is. Hij komt voornamelijk voor in Alaska, Canada en het noordoosten van de Verenigde Staten. Dit dier, een neef van de Alpenmarmot, is massiever en dikker, hoewel het bij lange na niet de imposante grootte van een beer heeft.
Een weerlegende geïmporteerd uit Europa
Groundhog Day is gebaseerd op een populaire legende volgens welke het weer op 2 februari voorspelt hoe lang de winter zal duren. Volgens dit geloof zal de lente vroeg komen als het bewolkt is. Aan de andere kant, als de zon schijnt, zal de bosmarmot, geschrokken van zijn schaduw, onmiddellijk terugkeren naar zijn hol en nog eens zes weken winter aankondigen.
Deze traditie gaat terug tot een Europees gebruik waarbij dieren zoals beren en dassen werden geobserveerd om het einde van de winter te voorspellen. De Europese kolonisten die naar Amerika emigreerden pasten dit gebruik aan door de marmot te kiezen als hun emblematische dier, dat lokaal meer verspreid was.
Echte winterslaap versus legende
In werkelijkheid begint de Amerikaanse marmot zijn winterslaap lang voor 2 februari, meestal in oktober, en komt hij pas eind maart of zelfs begin april uit zijn winterslaap. Deze winterslaap duurt ongeveer zes maanden. De viering van Groundhog Day is dus vooral een culturele constructie, die losstaat van de werkelijke biologische gewoonten van de marmot.
Een symbool van feest en media-aandacht
Groundhog Day is uitgegroeid tot een populair en feestelijk evenement. In veel steden worden lokale vieringen gehouden, waaronder in Punxsutawney, Pennsylvania, waar de bosmarmot ‘Punxsutawney Phil’ wordt geëerd. Bij de opzienbarende ceremonies komt de bosmarmot symbolisch uit zijn hol om het weer te ‘voorspellen’ en trekt elk jaar duizenden nieuwsgierige toeschouwers.
